Άρθρα Ψυχολόγου - Ψυχοθεραπεύτριας Σαμαρά Τατιάνας στη Θεσσαλονίκη

Η συζήτηση για τις σκέψεις και τα συναισθήματα μας δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση. Προωθείστε μια υγιή και καλή επικοινωνία με τα παιδιά σας, εγκαθιστώντας καλές βάσεις συζήτησης από μικρή ηλικία. Ακολουθούν κάποιες συμβουλές για το πώς να ενθαρρύνετε το παιδί σας να μιλήσει για τη καθημερινότητα και τα συναισθήματα του.

Οικογενειακές συζητήσεις
Η ώρα των γευμάτων είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να ξεκινήσετε μια συζήτηση. Μη ρωτάτε απλώς «Πώς ήταν η μέρα σου;» αλλά ρωτήστε για συγκεκριμένες δραστηριότητες όπως παιχνίδι με φίλους, μάθημα μουσικής, εργασίες ή γυμναστική. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να ρωτήσει και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας για την ημέρα τους. Μιλήστε στα παιδιά για την καθημερινότητα σας και για τα όσα κάνετε στη δουλειά ή στο σπίτι με απλό και κατανοητό τρόπο.

«Ποιο είναι το αγαπημένο σου…;»
Όλα τα μέλη της οικογένειας με τη σειρά μιλήστε για τα αγαπημένα σας πράγματα• από το αγαπημένο φαγητό ή χρώμα μέχρι το αγαπημένο δωμάτιο του σπιτιού ή αντικείμενο. Δώστε έμφαση στις εξηγήσεις των παιδιών, οι οποίες μπορεί να είναι τόσο διασκεδαστικές όσο και αρκετά διαφωτιστικές.

Θετικά και αρνητικά συναισθήματα
Συζητήστε με όλα τα μέλη της οικογενείας σας, ποια ήταν η καλύτερη και χειρότερη στιγμή κατά τη διάρκεια της μέρας. Τα παιδιά είναι σημαντικό να γνωρίζουν πως και οι ενήλικοι κάποιες φορές νιώθουν θυμωμένοι ή μόνοι. Μόλις τα παιδιά νιώσουν άνετα και συμμετέχουν σ’ αυτή τη διαδικασία, θα εκπλαγείτε από τι είδους θέματα μπορεί να τους απασχολούν. Με αυτό τον τρόπο, θα είστε ενήμεροι και θα μπορείτε να τα βοηθήσετε αποτελεσματικά.

«10 πράγματα που αγαπώ σε σένα…»
Φτιάξτε μια λίστα με τα πράγματα που αγαπάτε ο ένας στον άλλον. Μπορείτε να συμπεριλάβατε από το γέλιο του παιδιού σας μέχρι τον ενθουσιασμό του για το καινούργιο του χόμπι. Είναι ένας εξαίρετος τρόπος για να ενθαρρύνετε το παιδί σας τόσο σε σχέση με μια ικανότητα ή ένα ταλέντο, όσο και με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που έχει (πχ. συμπόνια, ευγένεια, υπομονή). Επίσης δίνετε και στο παιδί σας την ευκαιρία να σκεφτεί και να μιλήσει για το τι εκτιμάει το ίδιο στους γονείς του.

Ο όρος «συναισθηματική νοημοσύνη» αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να διαχειρίζεται τα συναισθήματα του με υγιή και παραγωγικό τρόπο. Η συναισθηματική νοημοσύνη βοηθάει στην ανάπτυξη της συνειδητοποίησης των συναισθημάτων μας. Αυτό επιτρέπει στο άτομο να κατανοεί τα συναισθήματα του. Επίσης, ενδυναμώνει το άτομο να διαχειρίζεται τα συναισθήματα του με τον κατάλληλο τρόπο, ενθαρρύνει την ενσυναίσθηση και άλλες κοινωνικές δεξιότητες.

Γιατί η συναισθηματική νοημοσύνη είναι σημαντική για τα παιδιά;
Τα παιδιά με υψηλό επίπεδο συναισθηματικής ανάπτυξης γίνονται πιο υπεύθυνα και σέβονται τους άλλους. Έχουν αυξημένη ικανότητα να δείχνουν ενσυναίσθηση και μπορούν πιο εύκολα να συγκρατούν τον εαυτό τους. Αντίθετα, τα παιδιά με χαμηλό επίπεδο συναισθηματικής ανάπτυξης, νιώθουν πιο συχνά «αβοήθητα». Είναι πιο ευάλωτα στις πιέσεις από τους συνομήλικους και έχουν περισσότερες ανησυχίες και άγχος. Επίσης, είναι πιο πιθανό, να αντιδράσουν σ’ αυτές τις καταστάσεις είτε με κλάματα, είτε με επιθετικότητα ή με απόσυρση. Ακολουθούν κάποιες συμβουλές για το πώς να βοηθήσετε την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης των παιδιών σας.

Αναγνωρίστε την οπτική του παιδιού σας και δείξτε ενσυναίσθηση.
Ενσυναίσθηση δε σημαίνει ότι συμφωνείτε με το παιδί αλλά ότι μπορείτε να δείτε κα τη δική του μεριά, σε καταστάσεις που τον έχουν αναστατώσει. Για παράδειγμα, μπορείτε να αναγνωρίσετε την απογοήτευση του παιδιού σας, λέγοντας του «Ξέρω πως σου είναι δύσκολο να σταματήσεις το παιχνίδι και να φας, άλλα ήρθε η ώρα» ή « Στεναχωρήθηκες που βρέχει και χάσαμε τη βόλτα». Μ’ αυτό τον τρόπο βοηθάτε το παιδί σας να αντανακλάσει την εμπειρία του και τι προκάλεσε τα συναισθήματα του. Γνωρίζοντας πως υπάρχει ονομασία για αυτό που νιώθουμε, ξεκινάει η διαδικασία μάθησης της διαχείρισης των συναισθημάτων μας.

Αφήστε τα να εκφράσουν τα συναισθήματα τους
Είναι καλύτερα, να αποδεχτείτε τα συναισθήματα των παιδιών, παρά να τα αρνείστε ή να τα μειώνετε. Το να μην εγκρίνετε συναισθήματα θυμού ή φόβου, δε θα αποτρέψει τα παιδιά από το να μην έχουν αυτά τα συναισθήματα αλλά ίσως οδηγήσει σε καταπίεση τους και έκφραση τους με άλλους τρόπους (πχ. επιθετικότητα, εφιάλτες, τικ). Εξηγήστε στα παιδιά σας, ότι όλα τα συναισθήματα είναι ανθρώπινα και αποδεκτά, αλλά είναι οι πράξεις μας που χρειάζεται να περιορίζουμε (πχ. «Είσαι πολύ θυμωμένος που σου έσπασε ο αδερφός σου το παιχνίδι, άλλα δεν τον χτυπάμε. Έλα και θα σε βοηθήσω να του πεις πως νιώθεις»)

Να είστε παρών και να «ακούτε» τα συναισθήματα των παιδιών
Τα παιδιά πολλές φορές τρομοκρατούνται από την ένταση των συναισθημάτων τους και προσπαθούν να τα αποκρούσουν, μέχρι να νιώσουν ασφαλείς αρκετά για να τα υποστούν και να τα ξεπεράσουν. Βοηθάμε τα παιδιά να νιώσουν αρκετά ασφαλή για να νιώσουν και να εκφράσουν τα συναισθήματα τους, με το να είμαστε παρών κι έτοιμοι να συζητήσουμε μαζί τους.(πχ. Είσαι τόσο θυμωμένος, που θες να φωνάξεις και να κλάψεις. Όλοι άνθρωποι νιώθουν έτσι κάποιες φορές. Εγώ είμαι εδώ , μίλησε μου»)

Διδάξτε τους δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων
Τις περισσότερες φορές, από τη στιγμή που τα παιδιά νιώσουν πως τα συναισθήματα τους αναγνωρίζονται και είναι αποδεκτά, τα συναισθήματα αυτά χάνουν την ισχύ τους και αρχίζουν να διαλύονται. Τότε είναι η κατάλληλη στιγμή για να εξασκήσουν τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων. Μερικά παιδιά το κάνουν από μόνα τους, άλλα χρειάζονται εσάς για να σκεφτούν μια λύση. Συζητείστε μαζί τους εναλλακτικές και καταλήξτε στο πoια είναι η πιο αποτελεσματική (πχ. Είσαι πολύ απογοητευμένος από τον Χ. που σου πήρε την σειρά. Μερικές φορές νιώθεις πως δε θες να παίζεις πια μαζί του. Αλλά από την άλλη σ’ αρέσει πολύ το παιχνίδι μαζί του. Τι θα μπορούσες να πεις στον Χ.;).

Το άρθρο αναφέρεται σε προβλήµατα εµφάνισης επιθετικότητας στο χώρο του σχολείου και προτείνει λύσεις που µπορούν να σε βοηθήσουν να αντεπεξέλθεις σε αυτά...

Πως εκδηλώνεται η βία και η επιθετικότητα;

Η ενδοσχολική βία (bullying) και η επιθετικότητα εκδηλώνεται με πολλές μορφές. Στα σχολεία ή στις παρέες παρουσιάζεται συνήθως με τη μορφή επιθετικής συμπεριφοράς που έχει ως στόχο να φoβίσει ή να προσβάλει και να μειώσει. Πρόκειται για ένα πολύ συχνό φαινόμενο στα σχολεία και στις παρέες των συνομηλίκων. Τα παιδιά που έχουν πέσει θύματα αυτού του είδους βίας γνωρίζουν πόσο φρικτή είναι αυτή η εμπειρία. Ας δούμε, όμως, πιο συγκεκριμένα πώς εκδηλώνεται η ενδοσχολική βία :

• Προσβλητικοί χαρακτηρισµοί
• Περιπαικτικά παρατσούκλια
• Κοροϊδίες και πειράγµατα
• ∆ιάδοση προσβλητικών ιστοριών & κουτσοµπολιών για κάποιο άτοµο
• Σωµατική βία: σπρωξιές, κλωτσιές, ξύλο
• Αποστολή προσβλητικών mail & sms
• Φωτογράφιση µε κάµερα κινητού την ώρα που το άτοµο τροµοκρατείται

Πολλά παιδιά, φυσικά, µπλέκονται σε καβγάδες και συγκρούσεις κάποια στιγµή στη ζωή τους, ενώ τα παρατσούκλια και τα πειράγµατα είναι απολύτως φυσιολογικά όταν είναι καλοπροαίρετα, φιλικά και ευπρόσδεκτα και από τις δύο πλευρές. Ωστόσο, όταν αυτή η συµπεριφορά αρχίζει να αποκτά πιο επίµονη και απειλητική µορφή και, κυρίως, όταν έχει στόχο να περιθωριοποιήσει ένα παιδί που δεν µπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του (ή ακόµα και ένα παιδί που µπορεί να αµυνθεί), τότε η βία εξελίσσεται σε ένα σηµαντικό πρόβληµα που θα έπρεπε να µας απασχολεί όλους

Είναι φυσιολογικό αυτό το είδος βίας;
Πολλά παιδιά γνωρίζουν από προσωπική πείρα το φαινόµενο της βίας στο σχολείο. Κάποια από αυτά µπορεί να έχουν ασκήσει βία, κάποια µπορεί να υπήρξαν αποδέκτες επιθετικής συµπεριφοράς, ενώ κάποια άλλα µπορεί να έβλεπαν ένα φίλο τους να δέχεται συχνά απειλές και προσβολές. Στο γυµνάσιο, το φαινόµενο αυτό είναι πολύ συχνό. Τα περισσότερα παιδιά συµπεριφέρονται επιθετικά κάποιες φορές, αλλά ορισµένα καταλήγουν να εκδηλώνουν µόνιµα βίαιες συµπεριφορές. Όπως όλα τα παιδιά, έτσι και αυτά οφείλουν να µάθουν ότι δεν είναι σωστό και δίκαιο να φερόµαστε στους άλλους µε τόσο σκληρό τρόπο. Αυτό που θα πρέπει να θυµόµαστε είναι ότι οποιασδήποτε µορφής βία µπορεί να αποτελέσει εξαιρετικά τραυµατική εµπειρία για το παιδί που βρίσκεται στη θέση του θύµατος.

Γιατί τα παιδιά φέρονται επιθετικά;
Τα παιδιά µπορεί να φέρονται βίαια και επιθετικά για πολλούς λόγους. Ορισµένα παιδιά µπορεί να υιοθετούν αυτή τη συµπεριφορά επειδή απολαµβάνουν την αίσθηση δύναµης και εξουσίας που τους χαρίζει η βία, αλλά και επειδή πιστεύουν ότι θα «τη γλιτώνουν» πάντα χωρίς συνέπειες. Τα παιδιά αυτά είναι συχνά δηµοφιλή στις παρέες τους, ενώ έχουν εξασφαλίσει και την υποστήριξη των φίλων τους. Κάποια παιδιά δεν καταλαβαίνουν πόσο πολύ πληγώνουν τους άλλους µε τη συµπεριφορά τους, ενώ κάποια άλλα δεν νοιάζονται. Ορισμένες φορές μάλιστα µπορεί να πιστεύουν ότι τα θύµατά τους αξίζουν αυτού του είδους τη συµπεριφορά ή ότι «πηγαίνουν γυρεύοντας».

Κάποια άλλα παιδιά, όµως, µπορεί να αντιδρούν έτσι επειδή έχουν πέσει και τα ίδια θύµατα βίας από συνοµηλίκους τους ή από µέλη της οικογένειάς τους. Μπορεί να νιώθουν ιδιαίτερα ανασφαλή, ανήσυχα, πιεσµένα από το σχολικό ή το οικογενειακό περιβάλλον, ενώ µπορεί να υποφέρουν ακόµα και από κατάθλιψη. Στην ουσία, τα παιδιά αυτά τροµοκρατούν άλλα άτοµα για να αντιµετωπίσουν τους δικούς τους φόβους. Ορισµένα από αυτά τα παιδιά µπορεί να νιώθουν πολύ µόνα και να ντρέπονται για τον άσχηµο τρόπο µε τον οποίο συµπεριφέρονται στους άλλους. Μπορεί, µάλιστα, να φτάσουν στο σηµείο να πιστεύουν ότι είναι τόσο κακοί άνθρωποι, ώστε τους αξίζει να τιµωρηθούν σκληρά.

Μπορεί ακόµα και να φοβούνται επειδή κανείς δεν τους σταµατάει. Έχει αποδειχτεί ότι η επιθετικότητα, όταν δεν αντιµετωπίζεται αποτελεσµατικά από νωρίς, συνεχίζει να εκδηλώνεται και κατά την ενήλικη ζωή, οδηγώντας σε βίαιες και εγκληµατικές συµπεριφορές.

Αγόρια και κορίτσια εκδηλώνουν συχνά διαφορετικές μορφές βίαιης συμπεριφοράς
Οι προσβολές, τα πειράγµατα και τα κοροϊδευτικά παρατσούκλια αποτελούν τις συνηθέστερες µορφές επιθετικής συµπεριφοράς. Πολλά αγόρια χρησιµοποιούν επίσης τη σωµατική τους δύναµη για να εκφοβίσουν τα θύµατά τους. Τα κορίτσια καταφεύγουν συνήθως σε άλλες λύσεις - για παράδειγµα, µπορεί να αποκλείουν κάποια κορίτσια από την παρέα τους ή να διαδίδουν προσβλητικές ιστορίες για άλλα κορίτσια. Αυτές οι µορφές επιθετικής συµπεριφοράς είναι εξίσου τραυµατικές για το θύµα.

Πόσο σηµαντικό είναι αυτό το φαινόµενο;
Ορισµένες φορές οι ενήλικοι δεν µπορούν να καταλάβουν πόση απόγνωση και στενοχώρια µπορεί να προκαλέσει η επιθετική συµπεριφορά στις παρέες των συνοµηλίκων, ιδιαίτερα όταν αυτή περιορίζεται «µόνο» σε λεκτικές προσβολές και πειράγµατα. Ωστόσο το παιδί που είναι αναγκασμένο να ανέχεται διαρκώς τις προσβολές και τα κοροϊδευτικά σχόλια των συνομηλίκων του, μπορεί να υποφέρει τόσο όσο και το παιδί που έχει υποστεί σωματική βία. Αυτό το πρόβληµα µπορεί να επηρεάσει τις επιδόσεις των παιδιών στο σχολείο. Πολλά παιδιά, µάλιστα, φοβούνται τόσο πολύ, ώστε φτάνουν στο σηµείο να µη θέλουν να πάνε στο σχολείο.

Όταν ένα παιδί δέχεται διαρκώς προσβολές, καταλήγει να διαµορφώνει µια αρνητική εικόνα για τον εαυτό του και να υποφέρει από έλλειψη αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίµησης. Ορισµένα παιδιά που έχουν υπάρξει αποδέκτες βίαιης συµπεριφοράς για µεγάλο χρονικό διάστηµα, φτάνουν στο σηµείο να πιστεύουν ότι το αξίζουν! Αυτά τα προβλήµατα έχουν επιπτώσεις στη µετέπειτα ζωή των ατόµων. Ορισµένοι ενήλικοι που είχαν πέσει θύµατα βίας όταν ήταν παιδιά, υποφέρουν από κατάθλιψη, έλλειψη αυτοπεποίθησης και αισθήµατα µνησικακίας και θυµού.

Αν δέχεσαι οποιουδήποτε είδους επίθεση...
Καταλαβαίνουµε λοιπόν ότι οι επιθέσεις στο σχολείο είναι σίγουρα µια πολύ δυσάρεστη εµπειρία φυσικά, για το άτοµο που δέχεται τις επιθέσεις και τις προσβολές, αλλά συχνά και για το άτοµο από το οποίο προέρχονται. Θυµήσου ότι οι επιθέσεις αυτές µπορεί να έχουν διάφορες µορφές - πειράγµατα, απειλές, σωµατική βία, διάδοση κουτσοµπολιών. Αν δέχεσαι οποιουδήποτε είδους επίθεση, µπορεί να αισθάνεσαι πάρα πολύ άσχηµα - µπορεί ακόµα και να πιστεύεις ότι δεν είσαι «φυσιολογικός», σαν τους άλλους. Είναι πολύ σημαντικό να συζητήσεις το πρόβληµα που αντιµετωπίζεις µε κάποιο άτοµο που εμπιστεύεσαι. Αν δε το μάθει κανείς, δε θα μπορέσει να σε βοηθήσει κανείς.

Σκέψου µε ποιον αισθάνεσαι πιο άνετα για να του µιλήσεις :

• Καθηγητής
• Γονιός/ κηδεμόνας
• Αδελφός/η
• Ψυχολόγος
• Φίλος

Μ Ι Λ Η Σ Ε !

1. Προσπάθησε να μη μένεις μόνος σου - κάνε παρέα με άλλα άτομα.
2. Σημείωνε σε ένα ημερολόγιο τις επιθέσεις που δέχεσαι και δείξε τα κείμενά σου σε έναν ενήλικο που εμπιστεύεσαι.
3. Συζήτησε το πρόβλημα με τους φίλους σου ή με έναν ενήλικο.
4. Συνέχισε να ζητάς βοήθεια μέχρι να λυθεί το πρόβλημα.
5. Αν η κατάσταση δε βελτιωθεί, μπορείς ακόμα και ν' αλλάξεις σχολείο.

ΣΤΗΡΙΞΕ!
Αν ξέρεις κάποιο άτοµο που δέχεται επιθέσεις, σκέψου ότι µπορεί να έχει µεγάλη ανάγκη τη βοήθειά σου. Προσπάθησε να συζητήσεις µαζί του τις προτάσεις αυτού του φυλλαδίου για να καταλήξετε µαζί σε κάποια λύση. Ορισµένες φορές τα παιδιά που «επιτίθενται», δεν συνειδητοποιούν πόσο στενοχωρούν τους άλλους. Ορισµένα άτοµα, µάλιστα, φέρονται µε αυτό τον τρόπο για να ξεχνούν τα δικά τους προβλήµατα. Αν πιστεύεις ότι ενδεχοµένως να φέρεσαι κι εσύ έτσι στους άλλους επειδή έχεις προβλήµατα, θα ήταν προτιµότερο να συζητήσεις µε κάποιον όσα σε απασχολούν και να ζητήσεις βοήθεια.

Κατανοώντας και διευκολύνοντας τη διαδικασία αποχωρισμού σε παιδιά βρεφονηπιακής ηλικίας
Οι πρώτες μέρες στον παιδικό σταθμό σηματοδοτούν συνήθως τον πρώτο αποχωρισμό του παιδιού από τα πρόσωπα φροντίδας και συχνά συνοδεύονται από κλάματα και ατελείωτους αποχαιρετισμούς. Το άγχος του αποχωρισμού όμως είναι μια φυσιολογική αναπτυξιακή διαδικασία.

• Που οφείλεται το άγχος αποχωρισμού;

Κατά τη διάρκεια των πρώτων 6 μηνών τα παιδιά προσαρμόζονται εύκολα σε άλλα άτομα, αρκεί να ικανοποιούνται οι βασικές τους ανάγκες. Μετά τον 6^ο μήνα, το παιδί ξεκινά να ξεχωρίζει το ένα άτομο από το άλλο και να αναπτύσσει δυνατούς συναισθηματικούς δεσμούς με τα πρωταρχικά πρόσωπα φροντίδας. Εκείνη τη περίοδο ξεκινά να αναπτύσσει την αίσθηση της «μονιμότητας του αντικειμένου». Όταν η μητέρα του φεύγει από το οπτικό του πεδίο, θυμάται πως έφυγε και αναρωτιέται πότε θα επιστρέψει, καθώς πιστεύει πως η επιβίωση του εξαρτάται από το να βρίσκεται κοντά της. Τα παιδιά μεταξύ 8 έως 14 μηνών παρόλο που γίνονται πιο ανεξάρτητα σε κάποιους τομείς, συνεχίζουν να αισθάνονται αβεβαιότητα όταν αποχωρίζονται τους γονείς τους. Τότε αναπτύσσεται το άγχος αποχωρισμού και το παιδί αναστατώνεται και αντιδρά όταν ο γονέας προσπαθεί να φύγει.
Η περίοδος που εκδηλώνει όμως το παιδί του άγχους αποχωρισμού ποικίλει. Κάποια παιδιά το εκδηλώνουν πιο έντονα μεταξύ 18 μηνών έως 2 ^½ ετών. Κάποια παιδιά το εκδηλώνουν, εφόσον προηγηθούν συγκεκριμένα στρεσογόνα γεγονότα όπως η έναρξη του παιδικού σταθμού, ένα καινούργιο αδελφάκι, μια μετακόμιση ή ένταση στο σπίτι.

• Ποια είναι τα σημάδια ότι το παιδί βιώνει άγχος αποχωρισμού;

Ενδείξεις του άγχους αποχωρισμού συνήθως εμφανίζονται όταν το πρόσωπο φροντίδας ετοιμάζεται να φύγει ή έφυγε. Τα παιδιά μπορεί να προσκολλώνται στο γονέα, να κάνουν εκρήξεις ή να αντιστέκονται στα άλλα άτομα φροντίδας προκειμένου να πείσουν το γονέα να μη φύγει για τη δουλειά του ή για μια έξοδο. Το παιδί μπορεί επίσης να εκφράζει φόβο ή νευρικότητα, όταν ο γονέας είναι σε άλλο χώρο, όταν πάει για ύπνο μόνο του ή όταν το αφήνουν στο παιδικό σταθμό. Τα ξεσπάσματα συνήθως υποχωρούν και καταλαγιάζουν μόλις το πρόσωπο φροντίδας απομακρυνθεί από το οπτικό του πεδίο. Το άγχος αυτό εξυπηρετεί στο να κρατήσει το παιδί κοντά του το πρόσωπο φροντίδας, που είναι πηγή αγάπης και ασφάλειας.

• Πως αισθάνονται οι γονείς και πως μπορούν να βοηθήσουν το παιδί;

Το άγχος αποχωρισμού του παιδιού προκαλεί συνήθως ποικίλα συναισθήματα στους γονείς. Από τη μια ο γονέας μπορεί να αισθάνεται ότι το παιδί του επιτέλους συνδέεται μαζί του -όπως είναι ο ίδιος συνδεδεμένος μαζί του από τη πρώτη στιγμή που ξεκίνησε να το φροντίζει. Από την άλλη

μπορεί να αισθάνεται ενοχή που παίρνει χρόνο για τον εαυτό του, που αφήνει το παιδί του στο παιδικό σταθμό ή πηγαίνει στη δουλειά του. Επίσης, μπορεί να ξεκινήσει να αισθάνεται συναισθηματικά φορτισμένος από το σύνολο της προσοχής που φαίνεται το παιδί ότι χρειάζεται από τον ίδιο.

Όλοι οι γονείς είναι σημαντικό να θυμούνται σε αυτή τη φάση, πως η απροθυμία του παιδιού να αφήσει το γονέα είναι σημάδι πως έχει αναπτυχθεί ένας υγιής συναισθηματικός δεσμός μεταξύ τους. Στο τέλος, το παιδί θα είναι ικανό να θυμάται ότι πάντα ο γονέας επιστρέφει κοντά του και πως το ίδιο είναι καλά κατά τη διάρκεια της απουσίας του γονέα μαζί με τα άτομα που το φροντίζουν στο σπίτι ή στο παιδικό σταθμό και σταδιακά το άγχος υποχωρεί. Οι σταδιακοί αποχωρισμοί βοηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν τις δεξιότητες τους και να αποκτήσουν μικρή ανεξαρτησία.

Στρατηγικές που διευκολύνουν το άγχος αποχωρισμού

1. Εξασκηθείτε στους μικρούς αποχωρισμούς και συστήστε του νέα πρόσωπα και περιβάλλοντα

σταδιακά. Επίσης, δώστε στο παιδί ένα αγαπημένο του παιχνίδι ή κάτι δικό σας για να το συντροφεύει και να μειώνει το άγχος του, ενώ απουσιάζετε.

1. Να είστε ήρεμοι και συνεπείς. Καθιερώστε σύντομα τελετουργικά αποχαιρετισμού, όταν το αφήνετε. Παραμείνετε ψύχραιμοι απέναντι στην αντίδραση του παιδιού και δείξτε του εμπιστοσύνη ότι θα τα καταφέρει. Καθησυχάστε το ότι το αγαπάτε και ότι θα επιστρέψετε μια συγκεκριμένη ώρα με έννοιες που καταλαβαίνει (πχ. Μετά το φαγητό). Αποφύγετε να μείνετε παραπάνω ή να το επιστρέψετε πίσω στο σπίτι , αφού το αποχαιρετήσατε λόγω της αντίδρασης του, καθώς αυτό θα λειτουργήσει ενισχυτικά και θα οδηγήσει στην επανεμφάνιση αντίστοιχων ή ίσως και πιο έντονων αντιδράσεων.
2. Κρατήστε την υπόσχεσή σας και επιστρέψτε την ώρα που συμφωνήσατε. Είναι σημαντικό προκειμένου το παιδί να αποκτήσει την αυτοπεποίθηση ότι μπορεί να τα καταφέρει όσο λείπετε.
3. Δείξτε εμπιστοσύνη στη δασκάλα/ άτομο που το φροντίζει. Όσο δύσκολο κι αν είναι να αφήσετε το παιδί σας- ενώ κλαίει για εσάς- είναι σημαντικό να δείξετε εμπιστοσύνη ότι το άτομο που αφήνετε το παιδί σας μπορεί να διαχειριστεί τη κατάσταση και να καθησυχάσει το παιδί. Το πιθανότερο είναι πως μέχρι να απομακρυνθείτε από το χώρο, το παιδί θα έχει ηρεμήσει και θα ασχολείται με κάποιο παιχνίδι.
4. Δώστε χρόνο στο παιδί. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν πως τα παιδιά νηπιακής ηλικίας βιώνουν μέτριο άγχος μέχρι και πέντε μήνες μετά την είσοδο τους στο νέο περιβάλλον του παιδικού σταθμού και εμφανίζουν έντονες αντιδράσεις προσκόλλησης ή θυμού ημερησίως στο σπίτι απέναντι στους γονείς. Γι’ αυτό το λόγο το παιδί χρειάζεται χρόνο με τον γονέα και παιχνίδι μαζί του μετά την επιστροφή του από το παιδικό σταθμό, ώστε να επανέλθει η συναισθηματική του ισορροπία και σταθερότητα και σταδιακά να προσαρμοστεί στη νέα του ρουτίνα.

Τατιάνα Σαμαρά~ Ψυχολόγος, MSc

Βοηθώντας τα παιδιά να μάθουν να χάνουν και να αντιμετωπίζουντην ήττα
στο παιχνίδι τους

Για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας η νίκη στο παιχνίδι που παίζουν είναι πολύ σημαντική. Η νίκη , με οποιοδήποτε τρόπο, προκαλεί στα μικρά παιδιά αισθήματα περηφάνιας, ενώ η ήττα προκαλεί συναισθήματα αποτυχίας και ντροπής.

Τα μικρά παιδιά όταν παίζουν, στη προσπάθεια τους να διασφαλίσουν τη νίκη μπορεί να «κλέψουν». Θα φτιάξουν δικούς τους κανόνες και πιθανώς θα τους αλλάξουν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού προς όφελος τους. Όταν κερδίσουν μπορεί να καυχηθούν στον ηττημένο. Όταν όμως χάσουν μπορεί να πετάξουν τα πιόνια κάτω, να επιμείνουν στην επανάληψη του αγώνα ή να αρνηθούν να ξαναπαίξουν. Ο λόγος που παρατηρούνται όλες αυτές οι αντιδράσεις, σύμφωνα με έρευνες, είναι πως, για τα αγόρια κυρίως, το αίσθημα της νίκης, η ανάγκη για σωματική ή διανοητική κυριαρχία, η επίδειξη δεξιοτήτων και δύναμης σε σχέση με τους άλλους (ανεξαρτήτως ηλικίας) παίζει σπουδαίο ρόλο στην αυτοεκτίμηση τους. Τα μικρά παιδιά έχουν ανάγκη να πιστεύουν ότι μπορούν και ότι θα κάνουν σπουδαία πράγματα.
Πολλά παιδιά που παίζουν με αυτό τον τρόπο έχει παρατηρηθεί ότι έχουν ταπεραμέντο παρορμητικό και με ισχυρή θέληση. Έτσι είναι δύσκολο για αυτά, κάποιες φορές να μάθουν να ελέγχουν στο πώς να εκφράζουν τη ματαίωση και την απογοήτευση τους. Άλλα παιδιά αντιδρούν με αυτό τον τρόπο γιατί μπορεί να μη νιώθουν αναγνωρισμένα σε άλλους τομείς της ζωής τους, οπότε η νίκη προσφέρει σε αυτά τα παιδιά μια προσωρινή ανακούφιση από συναισθήματα ζήλιας ή αποτυχίας.

Πως οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν το παιδί τους να μάθει να αποδέχεται την ήττα και να αναπτύξει υγιή ανταγωνισμό;

• Παίξτε συχνά και με ενθουσιασμό με το παιδί σας, μέσα από το συνεργατικό παιχνίδι μαζί σας ενώ ανταγωνίζεστε ίσως κάποιον άλλον, δίνετε στο παιδί αμέτρητες μικρές εμπειρίες νίκης, στη συνέχεια ήττας και πάλι νίκης, κάνοντας το αίσθημα του «χάνω» πιο ανεκτό.Τονίστε του πως ο χρόνος που περνάει με εσάς ή τους φίλους του και το ότι διασκεδάζει είναι τα πιο σημαντικά όταν παίζει και όχι το αποτέλεσμα!
• Παρατηρήστε το παιδί σας, καταρχήν πως προσπαθεί να διαχειριστεί την απογοήτευση του και συζητήστε το μαζί του. Αποφύγετε όμως την αρνητική κριτική προς το πρόσωπο του με εκφράσεις τύπου «Δε ξέρεις να χάνεις» ή «Ένα παιχνίδι είναι, ξεπέρασε το!».
• Γίνετε θετικό πρότυπο. Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιούεκφράστε τόσο τον ενθουσιασμό σας όσο και την απογοήτευση σας, ώστε το παιδί να αναγνωρίσει αυτά τα συναισθήματα και να δει πως εσείς τα διαχειρίζεστε. Πχ. «Τα πράγματα δεν έρχονται πάντα όπως τα θέλουμε. Υπάρχουν στιγμές που απογοητευόμαστε!».

• Αφήστε το παιδί να κερδίσει, αλλά όχι κάθε φορά.Με αυτό τον τρόπο αναγνωρίζετε την ανάγκη του παιδιού για τη νίκη (λόγω ηλικίας) αλλά σταδιακά μέσα από την εξάσκηση, το βοηθάτε να μάθει να δέχεται την απογοήτευση και το περιορισμό των δεξιοτήτων του.
• Ενθαρρύνετε και δώστε έμφαση περισσότερο στη προσπάθεια του παιδιού, ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Ώστε να αντιμετωπίζει την αποτυχία ως μια προσωρινή κατάσταση που μπορεί να αλλάξει με διαφορετικούς χειρισμούς ή στρατηγικές.
• Επαινείτε το παιδί σας όχι μόνο όταν κερδίζει, αλλά και όταν χάνει. Προσφέρετε θετικό έπαινο κάθε φορά που προσπαθεί σκληρά αλλά αντιμετωπίζει την ήττα. Πχ. «Ουάου! Κυνήγησες πολύ γρήγορα τη μπάλα. Είμαι πολύ περήφανος για σένα!» ή «Πολύ καλό παιχνίδι, πολύ έξυπνη κίνηση έκανες!»Με αυτό τον τρόπο, μειώνεται ο πόνος της ήττας.
• Μιλήστε ανοιχτά για τους λόγους που έχασε. Αφού εκφράσει την απογοήτευση τουκαι την αναγνωρίσετε με κατανόηση , μη διστάσετε στη συνέχεια να εξηγήσετε στο παιδί ότι κάποιες φορές χάνουμε γιατί δεν έχουμε κατακτήσει ακόμη κάποιες δεξιότητες (αλλά με την εξάσκηση θα γίνει και αυτό), άλλες φορές χάνουμε λόγω κακής τύχης και άλλες φορές γιατί δε βάλαμε τα δυνατά μας. Δίνοντας λογικά επιχειρήματα για την ήττα, την κάνουμε λιγότερο συναισθηματική.
• Αντιμετωπίστε «το κλέψιμο» ή «τη παραίτηση» , βοηθώντας το παιδί να διαχειριστεί τα συναισθήματα του άγχους, της ματαίωσης και της απογοήτευσης με τους κατάλληλους τρόπους και να τα αποδεχτεί.Αυτά τα συναισθήματα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος κάθε ανταγωνιστικού παιχνιδιού.
• Αποφύγετε εκφράσεις που προκαλούν πίεση στα παιδιά όσον αφορά τις επιδόσεις τους,όπως «ο καλύτερος», «ο περισσότερος», «ο δυνατότερος». Τα παιδιά είναι πολύ ευαίσθητα στο πως τα χαρακτηρίζουν οι γονείς τους και μπορεί να πιστέψουν ότι η αγάπη και η αποδοχή των γονέων εξαρτάται μόνο από τις πρωτιές. Είναι αυτονόητο λοιπόν, πως μετά το παιδί, σαν επακόλουθο του φόβου του να χάσει την εκτίμηση των σημαντικών άλλων, κάνει τα πάντα για να αποφύγει την ήττα. Ακόμα και να μη συμμετέχει στο παιχνίδι, αφού υπάρχει η πιθανότητα να χάσει τη πρωτιά.
• Δώστε με παραδείγματα έμφαση στη μη παραίτηση. Πχ. Οι παίκτες της αγαπημένης του ομάδας συνεχίζουν να παίζουν μέχρι τέλος, ακόμα κι αν χάνουν. Συμπληρωματικά, αφού τον ρωτήσετε ποιος είναι ο καλύτερος παίκτης του αγωνίσματος που τον ενδιαφέρει και σας εξηγήσει το λόγο, στη συνέχεια μπορείτε να του πείτε «Όποτε όλοι οι άλλοι παίκτες που δεν είναι τόσο καλοί πρέπει να σταματήσουν να παίζουν;». Συνεχίστε τη συζήτηση, ζητώντας του να σας εξηγήσει τους λόγους.
• Αποφύγετε τη σύγκριση με τους άλλους και δώστε μεγαλύτερη έμφαση στις δικές του ικανότητες και στη πρόοδο του.Πχ.Ενθαρρύνετε τον να προσπαθεί να ξεπερνά κάθε φορά το δικό του προσωπικό σκορ και επαινέστε το.

Τατιάνα Σαμαρά
Ψυχολόγος, MSc